Lipa

LIPA to drzewo wyjątkowe, majestatyczne, ciepłe w swojej obecności. Gdy kwitnie, cała przestrzeń wokół wypełnia się słodkim, miodowym zapachem, który przyciąga pszczoły, ludzi i wspomnienia. Jej sercowate liście zdają się odzwierciedlać ludzkie emocje, a łagodny cień rozłożystej korony daje wytchnienie w upalne dni.

Dla Słowian lipa była drzewem świętym, symbolem kobiecości, płodności, łagodności i opieki. Starsi opowiadali, że w jej gałęziach mieszka dobroć i duch domowego ogniska.

Lipy sadzono przy chatach, kapliczkach i na skraju wsi, wierząc, że chronią mieszkańców przed piorunami, chorobami i złymi duchami.

Wierzono również, że drzewo lipy pomaga wydobyć prawdę i zagwarantować pokojowe i sprawiedliwe rozstrzygnięcie sporów. Dlatego właśnie w jej cieniu odbywały się dawniej sądy.

Podczas letniego przesilenia, gdy ognie kupały płonęły na wzgórzach i w dolinach, lipa stawała się świadkiem rytuałów miłosnych i oczyszczających. Czasem dziewczęta zarzucały na jej gałęzie wianki, pytając duchy natury o swoją przyszłość.

Lipa była ceniona przez bartników i pszczelarzy, sadzono je w pobliżu pasiek, traktując jako drzewa przynoszące błogosławieństwo.

Lipa to nie tylko piękne i symboliczne drzewo, ale też cenne zioło o wielowiekowym zastosowaniu w medycynie ludowej i ziołolecznictwie.

W Polsce występują dwa rodzime gatunki: lipa drobnolistna (Tilia cordata) i lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos), uprawia się również inne gatunki i odmiany np. lipa amerykańska, srebrzysta oraz tatrzańska.

Najczęściej wykorzystywanym surowcem zielarskim są kwiaty lipy (Flos Tiliae

Kwiaty lipy zawierają między innymi flawonoidy, olejki eteryczne, związki śluzowe, witaminę C, kwasy organiczne, garbniki, sole mineralne i pektyny.

Lipy zaczynają kwitnąć w czerwcu. Lipa drobnolistna kwitnie 1-2-tygodnie później niż lipa szerokolistna. Kwiaty powinny być zbierane w początkach i w czasie kwitnienia, aby w trakcie suszenia nie zawiązywały się owoce. Kwiatostan obrywa się wraz z podsadkami.

Liść lipy jest w 100 % jadalny i bardzo smaczny, w przeciwieństwie do innych jadalnych liści, lipowe mają mniej goryczki.

Niegdyś lipowymi liśćmi karmiono kotne kozy i owce, zwłaszcza te, które z trudem znosiły ciążę.

Liście lipy możemy dodawać do surówek, sałatek, zup, sosów. Możemy także wyciskać z nich sok, a także fermentować na aromatyczne herbatki.

Liście zawierają glikozyd tiliacynę, sole miedzi i manganu, olejek eteryczny, kwasy, śluzy, flawonoidy i garbniki. Liście najlepiej zbierać świeżo rozwinięte.

Zarówno kwiaty, jak liście należy suszyć w temp. do 40 C.

Grafika lipa drobnolistna ma na spodniej stronie liści charakterystyczne kępki rudych włosków.

Herbatka z lipy to jeden z najczęstszych domowych sposobów na przeziębienie i grypę.

Związki flawonoidowe i śluzy zawarte w kwiatach lipy pomagają łagodzić stany zapalne błon śluzowych (np. gardła, oskrzeli) i wspierają układ odpornościowy. Pobudzają gruczoły potowe, co wspomaga naturalne obniżenie gorączki.

Lipa wykazuje lekkie działanie uspokajające, działa łagodnie na układ nerwowy, redukując napięcie, stres i poprawiając jakość snu. Pomaga również przy bezsenności spowodowanej napięciem emocjonalnym.

Pomaga usuwać toksyny z organizmu, wspiera nerki, działa lekko moczopędnie, przez co wspomaga oczyszczanie organizmu.

Dzięki obecności flawonoidów i olejków eterycznych, napar z lipy może łagodzić skurcze mięśni gładkich (np. żołądka, jelit, macicy).

Dzięki zawartości śluzów roślinnych, flawonoidów, garbników i olejków eterycznych, lipa działa łagodząco, nawilżająco i przeciwzapalnie, idealnie sprawdza się przy problemach skórnych, podrażnieniach, zmęczonych oczach czy stanach zapalnych jamy ustnej.

Orzeszki lipy zawierają śluzy, białka, skrobię, flawonoidy i olej tłusty. Dawniej tłoczono olej z orzeszków lipy. Jest szczególnie cenny po podaniu doustnym i zastosowaniu na skórę. Przyspiesza gojenie ran i owrzodzeń. Usuwa stany zapalne, doskonale natłuszcza, znosi świąd. Olej z orzeszków lipy zasobny jest w kwas linolowy (49-60%), kwas oleinowy (16-22%) oraz palmitynowy (8-10%), ponadto w fitosterole, kwas sterkulowy i malwalowy.

Bardzo wartościowy jest również węgiel lipowy, doskonale sprawdzi się przy wszelkich zatruciach, pomocny przy gojeniu ran, świetny środek do oczyszczania organizmu oraz wybielania zębów.

Grafika lipa szerokolistna – okazalsze miękko owłosione liście od spodu i większe kwiaty. Gatunek rodzimy dla Małopolski.

NAPAR

2 łyżki kwiatów lub liści zalać 500 ml. wrzącej wody, zaparzać 20 minut.

Pić 4 do 6 razy dziennie po 100-150 ml.

Niemowlęta ważące 3-4 kg po 7,5 ml, 5-6 kg – 11-12 ml, 7-8 kg – 16 ml, 4-5 razy dziennie. Dzieciom starszym podaje się 50-100-150 ml, naparu, zależnie od wieku.

SYROP LIPOWY i SYROP Z KWIATÓW LIPY

Wydawałoby się, że syrop lipowy to samo co syrop z kwiatów lipy, a jednak nie kochani to nie jest to samo i już wyjaśniam różnicę. Syrop lipowy otrzymuje się z kwiatów lipy, ale przynajmniej połowa z nich powinna być razem z podsadkami, przylistkami czyli tymi długimi, pojedynczymi listkami przyrośniętymi do kiści kwiatków. Natomiast syrop z kwiatów przyrządzamy z samych kwiatów bez szypułek i listków. Dlatego kiedy kupujemy syropek warto zwrócić na to uwagę.

Oczywiście oba syropki działają podobnie i oba są bardzo cenne i zdrowe. Jednak ten z samych kwiatów, ze względu na większą ilość nektaru i pyłku jest na pewno szlachetniejszy.

Jak przygotować taki szlachetniejszy syropek w domu?

Potrzebujemy 4 pełne, lekko ubite szklanki kwiatów lipy, 500 ml. wody, 500 g cukru kokosowego lub trzcinowego, sok z 2 cytryn i 50 ml spirytusu.

Kwiaty przekładamy do słoja, wyciskamy na nie sok z cytryn i delikatnie mieszamy. Wodę z cukrem zagotowujemy, gorącą zalewamy kwiaty. Przykrywamy ręcznikiem papierowym lub gazą i zabezpieczamy gumką. Odstawiamy na 3 dni w ciemne miejsce, pamiętając aby go codziennie przemieszać.

Po trzech dniach, dobrze odciskamy kwiaty, łączymy ze spirytusem, mieszamy i zlewamy do buteleczek.

Jeśli chcemy syrop bez alkoholu należy go pasteryzować 15 minut. Syrop po otwarciu i niepasteryzowany przechowujemy w lodówce. Kwiaty po odcedzeniu syropu można przelać ciepłą, przegotowaną wodą otrzymując delikatny napój lipowy. Schłodzony, z dodatkiem plasterka cytryny, smakuje doskonale.

ORZESZKI LIPOWE NA ZGAGĘ

Z niedojrzałych owoców lipy czyli tak zwanych „orzeszków” dawniej tłoczono drogocenny olej, przerabiano go również na mąkę. Dr Różański zaleca je na zgagę i chorobę wrzodową. Zebrane orzeszki należy rozetrzeć z odrobiną wody i zażywać 2 – 3 łyżki 3 razy dziennie.

KAWA LIPOWA

Kawa z orzeszków lipy? Niemożliwe? a jednak.

Pyszna i przede wszystkim zdrowa wersja kawy, troszkę pracochłonna, ale naprawdę warto.

Zbieramy zdrowe, nieuszkodzone owoce lipy, oddzielamy od liści tak aby pozostał sam orzeszek. Całość rozkładamy na blaszce do pieczenia cienką warstwą. Wstawiamy do piekarnika nagrzanego do 150 stopni C i pieczemy przez ok. 20 min. do całkowitego wyschnięcia i zbrązowienia. Przechowujemy w słoiczkach, mielimy na świeżo tuż przed samym zaparzeniem. Na mocną bardzo aromatyczną kawę potrzebujemy 4 łyżki, zaparzamy je 10-15 minut pod przykryciem.

Pachnie obłędnie i smakuje bosko, a jeśli zebraliśmy odpowiednio dużo niezdrewniałych orzeszków, jest już sama w sobie jest słodka.

OLEJ LIPOWY

0,5 szklanki świeżych kwiatów zalać 150 ml. ciepłego oleju lub oliwy o temp. 40 stopni C. Wytrawiać 14 dni, przefiltrować.

Olej lipowy stosuje się nie tylko do celów kosmetycznych, zamiast mleczka czy śmietanki, ale również do leczniczych lewatyw doodbytniczych przy guzkach krwawniczych, ostrych stanach zapalnych jelit końcowych, zaparciach i podrażnieniu jelit. Do odbytu wprowadza się około 100-200 ml oleju o temp. 38° C.

TONIK

Do przemywania twarzy rano i wieczorem, działa łagodząco, kojąco, nawilżająco.

1 łyżkę suszonych kwiatów lipy zalewamy 150 ml. wrzącej wody. Zaparzamy 20 minut. Przechowujemy w lodówce do 3 dni.

OKŁAD NA ZMĘCZONE OCZY

1 łyżeczkę lipy zalewamy 0,5 szklanki wrzącej wody i zaparzamy 20 minut. po przestygnięciu nasączamy gazę lub wacik i przykładamy na oczy, na 15 do 20 minut.

KĄPIEL LIPOWA

3-4 łyżki suszonych kwiatów zalewamy 1 litrem wrzącej wody, zaparzamy 20 minut. przecedzamy do wanny.

Kąpiel uspokaja, łagodzi napięcie nerwowe, nawilża i koi skórę (dobrze sprawdza się również dla dzieci).

Lipa jest uznawana za bezpieczne zioło, jednak nie należy jej stosować w nadmiarze (długotrwale i codziennie), szczególnie przy problemach z sercem – może wpływać na pracę układu krążenia.

Przeciwwskazaniami do stosowania lipy są przede wszystkim reakcje alergiczne na kwiat lipy.

Ze względu na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa, lipa nie jest zalecana w ciąży i podczas karmienia piersią.

Nie zaleca się podawania bardzo silnych naparów dzieciom poniżej 1. roku życia.

Z miłością Dziewanna